نور و معماری به همان مقدار به هم وابسته اند که جسم و نور به یکدیگر وابسته اند ،زمانی که نور به جسم می تابد هر دو موجودیت پیدا میکنند. تعریف نور در معماری فقط به روشنایی خلاصه نمیشود و مفهموم و معنایی فراتر از تصورات دارد.
از نظر علمی منبع نور هر چقد با جسم فاصله بیشتری پیدا کند کم سو تر و شعاع آن پراکنده می شود،هنگامی که نور از دریچه کوچکی عبور کند پراکنده و خم میشود.
نور در معماری مدرن موجب پراکندگی میشود در صورتی که در معماری سنتی موجب تمرکز است.
در عصر جدید در هر جا که از نور طبیعی صحبت شود بیش تر از هر چیز دیگری ذهن به سمت شیشه و فرآورده های آن مایل میشود. با نگاه ارزشی به آثار جدید معماری زمانی با کیفیت بشمار می آیند که بتوانیم با نور طبیعی فضای داخلی آن را درک نماییم ، برای انجام چنین کاری معمار باید با در نظر گرفتن مفاهیم نور در گذشته و تلفیق آن با تکنولوژی های جدید از عهده این کار بر بی آید.
نور پردازی در معماری مدرن به گونه میباشد که بدون هیچ گونه مانعی نور از شیشه های ساده بزرگ و بی رنگ عبور می کند و به فضای داخلی گرما و روشنایی می بخشد ، امروزه در معماری بحث نور پردازی محیط بسیار با اهمیت می باشد. چرا که نور قابلیت تغییر اساسی ،قدرت ،و پویایی ، به طراحی داخلی انجام شده می بخشد.
انواع نور :
نور شمالی :
نور شمالی نورهای پراکنده و بدون ایجاد سایه یا انعکاس میباشند که مناسب برای کار کردن ،نقاشی کردن و یا نورپردازی دفتر کار میباشند. برای داشتن حداکثر مقدار نور از پنجره های بزرگ رو به شمال باید استفاده کرد تا نور به صورت مستقیم به محیط بتابد، افرادی که به طور مرتب در اتاقی که پنجره رو به شما دارد کار میکند به دلیل دریافت کم نور خورشید کمی احساس ناراحتی در خود احاس میکند.
نور جنوب :
نور جنوب سایه و انعکاس دارد و اجازه می دهد که با حجم حجم اجسام بازی می کند که باعص شده منظره های زیبایی ایجاد شود و کاملا برعکس نور شمال باعث سر زندگی و ایجاد انرژی مثبت در فرد می شود.
نور شرقی (نور صبح گاهی)
تمرکز اصلی برای دریافت نور صبحگاهی اتاق نشیمن،اتاق خواب،آشپزخانه و سالن غذای خوری می باشد تا بیشترین میزان نور شرق را دریافت کنند.نور شرق تابشی ضعیف و خنک تر نسبت به سایر نور ها در معماری داخلی دارد.
نور غربی :
فضا هایی که در غرب ساختمان واقع شده اند به گونه ای طراحی میشوند که نور را در آخرین ساعات روز به صورت عمودی از طریق پنجره های سقفی دریافت و وارد خانه کنند تا حس سرزندگی به اتاق ها راه یابد.
در معماری ابنیه ایران شش نوع سیستم نور پردازی دیواری و سقفی به همراه بیست و شش نوع نورگیر مختلف وجود دارد که این نورگیر ها بسته به شرایط محل استقرار و نوع کاربری فضا ،هر کدام اصول و ضوابط اجرایی مختص به خود را دارند.استفاده از نور و نور پردازی در معماری به دو شیوه صورت می پذیرد :1-برخورد نور به سطوح خارجی اجسام مات و کدر و که مانع عبور نور میشوند ور در نتیجه سایه ها تشکیل میگردند.2-برخورد نور به سطح خارجی و شفاف و غیر شفاف که موجب شکست نور شده و از بازتاب آن نتایج قابل توجهی ظاهر میشود.
نحوه قرارگیری نور :
- شیوه مرکزی
- شیوه محوری
- شیوه شبکه ای
شیوه مرکزی :
فضای رنگ و مکث که حادثه را در خود جای می دهد و محیط را به درون خود می کشاند فضای مرکزی آرامش و ثبات را تلقین می کند .
شیوه محوری :
مسیر نورانی در جهتی خاص ،این مسیر از نقطه خامی آغاز و در امتداد خطی ادامه دارد .
شیوه شبکه ای :
از برخورد نور به یکدیگر محدوده ای شکل می گیرد که نقاط برخورد به شکل مرکزی از شبکه نمایان می گردد.
به کار گیری نور در ایران به دلیل اقلیم های متفاوت برخورد متفاوتی را می خواهد.در اقلیم گرم و خشک به دلیل شدت بیشتر نور ، معماری سنتی را وادار میسازد که نور کمتری وارد محیط شود که برای انجام این کار معمار از پنجره های کوچک و مشبک برای نور پردازی داخلی استفاده میکند. ،اما در اقلیم آب و هوایی معتدل و مرطوب شمال به دلیل تابش مایل نور خورشید و شدت کمتر آن باعث میشود تعداد پنجره و ابعاد آن گسترش یابد.
طبق گفته ی یکی از معماران از نقش نور در معماری :
نور چیز عارضی بر این معماری نیست بلکه با حقیقت ذات آن عجین است نور و معماری تنها یک وظیفه کاربری ندارد و تاثیرآن حتی به آفرینش زیبایی هم محدود نمی شود.